استفاده نادرست از تلویزیون، تماشای انیمیشن در موبایل و موارد این چنینی، می تواند بیش از حد تصور به توسعه کلی کودکان آسیب وارد کند. این مساله برای والدین هنوز جای سوال است که مزایای تماشا نکردن تلویزیون نسبت به معایب آن بیشتر است یا خیر.
در این مطلب به این موضوع و همچنین عوارض تماشای تلویزیون برای کودک نوپا پرداخته ایم.
آیا تماشای تلویزیون برای کودکان مضر است؟
کودکانی که در سن قبل از مدرسه یا پیش دبستانی به تماشای تلویزیون می نشینند، از نظر ابتلا به چالش های تکاملی و مشکلات رفتاری در معرض خطر بیشتری قرار دارند. محققان تماشای زود هنگام تلویزیون در کودکان را با مشکلاتی از جمله اختلالات توجه، مشکلات خواب و تاثیر نامطلوب بر موفقیت های تحصیلی، ارتباطات اجتماعی و شرکت در کلاس مرتبط دانسته اند.
کودکانی که بیش از ۴ ساعت در روز را به تماشای تلویزیون می نشینند، بیشتر در معرض چاقی قرار می گیرند. تماشای برنامه های تلویزیونی مخصوصا برای سنین کم یا خردسالان، همواره مضر تلقی شده است. با این که تقریبا تمامی محققان، بر اثرات مضر تماشای تلویزیون تاکید می کنند، برخی نیز به وجود برخی مزایا در آن باور دارند.
عوارض تماشای تلویزیون برای کودک نوپا
۱- آسیب دائمی به ساختار مغز کودک
بر اساس تحقیقات، تماشای بیش از حد تلویزیون می تواند آسیب هایی دائمی به ساختار مغز کودک وارد کند. در صورتی که کودک زمان زیادی را صرف این کار کند، مقدار ماده خاکستری مغز در نزدیک پیشانی افزایش می یابد. با بروز این رویداد، امکان دارد کودک با چالش های زبانی رو به رو شود.
کودک در هنگام تماشای تلویزیون ممکن است مطالب آموزشی زیادی را تجربه کند. با این حال، سرعت دریافت آموزش ها از تلویزیون، همواره با توانایی های مغزی او یکسان نبوده و به همین دلیل امکان آسیب به عملکرد های ادراکی او وجود دارد.
۲- عدم وجود مزایای آموزشی واقعی برای کودکان زیر ۲ سال
تا زمانی که کودک به سن ۲ سالگی نرسیده باشد، تماشای تلویزیون مزیت آموزشی برای او نخواهد داشت. برنامه های تلویزیونی از پیش برنامه ریزی شده و ممکن است متناسب با توانایی های ادراکی کودک نباشند.
در واقع، کودک به وسیله آموزش های تلویزیونی، تصویری تحریف شده از جهان واقعی را دریافت می کند. همچنین، در صورتی که ذهن کودک در سنین پایین به شخصیت های مجازی تلویزیون عادت کند، در آینده در ارتباط با مردم عادی دچار مشکل خواهد شد.
۳- محروم کردن کودک از زمان ارزشمند خود
عادت کردن به تماشای تلویزیون، به معنای از دست دادن زمان ارزشمندی است که کودک می توانست در موقعیت های واقعی سپری کند. بودن در میان افراد و موقعیت های واقعی، ذهن کودک را جهت توسعه عملکرد های مختلف مغزی تشویق می کند. کودک در هنگام بازی کردن با دیگر کودکان هم سن خود و دیدن اشیا واقعی، آموزش های بسیار بیشتری نسبت به برنامه های تلویزیونی دریافت می کند.
۴- از بین بردن خلاقیت و نو آوری
هنگامی که کودک به طور مداوم در معرض تلویزیون قرار دارد، قدرت تفکر و دیگر توانایی های او تحلیل می روند. با این که برخی برنامه های تلویزیونی می توانند آموزنده باشند، اما کودک را از به کار گیری ذهن و تفکر خود باز می دارند. از آن جایی که هر ایده و فعالیتی به صورت از پیش تعیین شده در برنامه های تلویزیونی قرار دارند، جهت به کار گیری خلاقیت و تفکر خود، فرصتی برای کودک باقی نمی ماند.
۵- هدر دادن وقت مطالعه
کودک با تماشای تلویزیون زمانی را هدر می دهد که می توانست آن را جهت مطالعه کردن صرف کند. به همین دلیل، شروع مطالعه و خواندن به محض توانایی آنها در گرفتن کتاب در دستشان یا حتی زودتر، توصیه می شود. کودک با شروع زود هنگام مطالعه عملکرد بهتری را نیز در مدرسه تجربه خواهد کرد.
افزایش توانایی های حرکتی و ادراکی از دیگر مزایای مطالعه در کودکان هستند. خواندن به کودکان کمک می کند تا زمان با کیفیت بیشتری را صرف کرده، تخیل بهتری داشته و حافظه خود را تقویت کنند.
۶- اختلالات گفتاری در اثر تماشای بیش از حد تلویزیون
اغلب متخصصان زبان و گفتار هشدار داده اند که وجود بیش از حد صدا ها و نویز های برنامه های تلویزیونی در محیط خانه، می تواند در گفتار کودک تداخل ایجاد کند. کودک با قرار گیری مداوم در معرض صدا های برنامه های تلویزیونی، ممکن است در شنیدن دیگر صداها و کلمات دچار مشکل شود. چنین آسیب هایی می توانند توانایی کودکان در شنیدن را به طور دائم مختل کنند.
۷- دشوار کردن یادگیری با معلم
عادت به تماشای برنامه های آموزشی تلویزیون، می تواند سبب دشوار شدن یادگیری از یک معلم واقعی شود. برنامه هایی که کودک در تلویزیون می بیند همواره با سرعت بالا و پر از انیمیشن هستند.
کودک پس از عادت کردن به آموزش دیدن از این روش، تمرکز بر تکنیک های آموزشی معلم را در کلاس درس دشوار خواهد یافت. علاوه بر این، در این روش امکان دارد در فرایند درس خواندن یا یادگیری در خانه نیز اختلالاتی وارد شود.
۸- جذب شدن به تاثیرات منفی
تماشای تلویزیون همواره به دلیل تاثیر منفی بر کودکان و خردسالان نقد شده است. با این که والدین همواره سعی بر آن دارند تا از دیده شدن محتوای نامناسب توسط فرزندان خود جلوگیری کنند، اما همه برنامه های تلویزیونی همگام با حساسیت ها و ارزش های کودک آن ها نخواهند بود.
برای مثال، ممکن است والدین، کودک خود را از مصرف مواد غذایی بسته بندی شده منع کرده اما برنامه ها و تبلیغات تلویزیونی او را به این کار تشویق کنند.
۹- ایجاد اضافه وزن و چاقی در کودکان
تماشای تلویزیون از سنین کم می تواند تاثیری منفی بر وزن کودک داشته باشد. خردسالانی که زمان زیادی را به تماشای برنامه های تلویزیونی صرف می کنند، در همان سنین کم به مشکلات اضافه وزن دچار خواهند شد. در اغلب موارد، مشکلاتی همچون اضافه وزن و چاقی گریبان گیر این کودکان و والدین آن ها می شود. تلویزیون فرصت بازی کودکان را از بین برده و تحرک و فعالیت فیزیکی آن ها را کاهش می دهد.
۱۰- افزایش فشار خون
افزایش فشار خون از دیگر مشکلاتی است که به سراغ خردسالان علاقه مند به تلویزیون می آید. بر اساس یک مطالعه، تماشای بیش از حد تلویزیون در سنین ۲ تا ۱۰ سال، می تواند خطر افزایش فشار خون را در کودکان ۳۰ درصد افزایش دهد. این خطر در ترکیب با کم تحرکی تا ۵۰ درصد می رسد. تلویزیون دیدن می تواند آسیب های جدی به سلامت کودکان مخصوصا در سنین پیش از مدرسه وارد کند.
با این حال، تماشای کنترل شده و محدود تلویزیون، ایمن در نظر گرفته می شود. بسیاری از والدین از تلویزیون به عنوان یک عامل جهت حواس پرتی یا مشغول نگه داشتن کودک استفاده می کنند. این الگو می تواند در بلند مدت سبب بروز اثرات نامناسب شود. تعامل های مستقیم با والدین، خواندن کتاب، شعر خوانی، همراهی با آهنگ ها و موارد دیگر همگی، مزایای زیادی برای کودک داشته و می توانند در برنامه روزمره او جای داشته باشند. همچنین، در زمان تماشای تلویزیون کودک خود را به دیدن برنامه های آموزنده تشویق کنید.
سوالات متداول
۱- چه مقدار تماشای تلویزیون برای کودکان ۲ ساله توصیه می شود؟
بر اساس توصیه های انجمن متخصصان کودک در آمریکا، کودکان پیش دبستانی باید به همراه والدین یا یک مراقب و تنها یک ساعت به تماشای تلویزیون بنشینند.
۲- چرا کودکان همواره مایل به تماشای تلویزیون هستند؟
کودکان ممکن است به دلیل عدم دریافت توجه از بزرگسالان، تمایل به برخی برنامه ها و تجربه لذت بخش تماشا کردن، به دیدن تلویزیون علاقه مند باشند.
۳- آیا تماشای بیش از حد تلویزیون می تواند صحبت کردن کودک را به تاخیر بیندازد؟
برخی مطالعات نشان داده اند، تماشای بیش از حد تلویزیون می تواند سبب بروز اختلالات و تاخیر در زبان و گفتار کودکان شود.
۴- در چه سنی کودکان می توانند تماشای تلویزیون را شروع کنند؟
انجمن متخصصان کودک در آمریکا مشاهده تلویزیون را برای کودکان بالای ۱۸ ماه توصیه می کند. والدین باید فقط محتوای دیجیتال آموزشی را برای کودکان بالای ۱۸ ماه خود به نمایش بگذارند.
۵- آیا تماشای بیش از حد تلویزیون می تواند سبب اوتیسم شود؟
محققان بیان دارند کودکانی که بیش از ۳ ساعت در روز به تماشای تلویزیون می نشینند بیشتر به اختلال توجه، تاخیر گفتاری و بیش فعالی دچار می شوند. این موارد همگی می توانند با طیف علائم اوتیسم در ارتباط باشند. با این حال، جهت اثبات یک ارتباط قوی بین این دو به تحقیقات بیشتری در این زمینه نیاز است.
۶- علائم مشاهده بیش از حد تلویزیون در کودکان چیست؟
تماشای بیش از حد تلویزیون می تواند در فعالیت های روزمره کودک اختلال ایجاد کند. مشکل در زندگی روزانه از علائم اعتیاد به تلویزیون است. از دیگر علائم این اعتیاد می توان به کاهش انگیزه، خستگی، بی حوصلگی و کاهش کنترل بر زمان تماشا اشاره کرد.
